«ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի համակարգում իրականացվում են բարեփոխումներ, որոնք միտված են համակարգի կողմից իրականացվող գործառույթների թափանցիկության բարձրացմանը, վարչարարության պարզեցմանը, պաշտոնյա-քաղաքացի անմիջական շփման անհրաժեշտության բացառմանը և համակարգում կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցմանը»: Ցավոք, այսպիսի բարեփոխումների հետ միաժամանակ նաև խախտվում են քաղաքացիների՝ պետության կողմից պաշտպանվող իրավունքները:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում սեփականության ինստիտուտն ամրագրել է ընդհանուր սեփականություն հասկացությունը, համաձայն որի՝ «Երկու կամ ավելի անձանց սեփականության ներքո գտնվող գույքը նրանց է պատկանում ընդհանուր սեփականության իրավունքով»: Ընդ որում, համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 3-րդ մասի՝ «Գույքի նկատմամբ ընդհանուր սեփականությունը համարվում է բաժնային, եթե օրենքով դրա նկատմամբ սահմանված չէ համատեղ սեփականություն»:

Նոտարի թեկնածուի որակավորման համար անհրաժեշտ ստաժավորման իմ պրակտիկայի ընթացքում հանդիպել եմ բազմաթիվ դեպքերի, երբ անշարժ գույքի պետական ռեգիստրը, հիմք ընդունելով պայմանագիրը, կամ ժառանգության իրավունքի վկայագիրը, երկու և ավելի անձանց կողմից ձեռք բերված անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքի պետական գրանցման ժամանակ ձևակերպում է ոչ թե բաժնային, այլ որպես համատեղ սեփականություն: Մինչդեռ վերը նշված նորմը հստակ սահմանում է, որ համատեղ սեփականությունը սահմանվում է օրենքով: Ահա այսպիսի սխալ ձևակերպումներն էլ դառնում են խնդրո առարկա հետագայում տվյալ գույքի տնօրինման ժամանակ:

Նոտարը, նոտարական գործողություններ կատարելիս ՝ «Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքի 41 հոդվածի պահանջներն իրականացնելիս, հայտնաբերում է անշարժ գույքի պետական ռեգիստրի կողմից կատարված սխալ ձևակերպումը, որի կապակցությամբ հրաժարվում է գործարք կնքել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ռեժիմով, համաձայն որի՝ «Համատեղ սեփականության մասնակիցներից յուրաքանչյուրն իրավունք ունի կնքել ընդհանուր գույքը տնօրինելու գործարքներ, եթե այլ բան նախատեսված չէ նրանց համաձայնությամբ: Համատեղ սեփականության մասնակիցներից մեկի կողմից կնքված` ընդհանուր սեփականության տնօրինման գործարքը կարող է անվավեր ճանաչվել մնացած մասնակիցների պահանջով` գործարք կնքող մասնակցի մոտ անհրաժեշտ լիազորությունների բացակայության դեպքում, եթե ապացուցվի, որ գործարքի մյուս կողմն իմացել է կամ ակնհայտորեն պետք է իմանար այդ մասին»:

Ի՞նչ է տեղի ունենում: Համատեղ սեփականության մասնակիցը, ունենալով մնացած համասեփականատերերի համաձայնությունը, ինչպես նաև գործարք կնքելու համար անհրաժեշտ լիազորությունները, չի կարողանում կնքել գույքը տնօրինելու գործարքներ, քանի որ իրականում նոտարի համար ակնհայտ է, որ գույքը սեփականության մասնակիցներին է պատկանում բաժնային իրավունքով: Հետևաբար նա մերժում է միայն մեկ մասնակցի կողմից գույքի տնօրինման գործարքի կնքելը: Նոտարը գիտակցում է, որ անձը, որին մերժվել է նոտարական գործողություն կատարելը, կարող է նոտարական գործողության կատարումը մերժելը բողոքարկել դատարան՝ համաձայն «Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքի 20-րդ հոդվածի:

Կարծում եմ, որ վերը նշված բարեփոխումները կյանքի կոչելուց առաջ ավելի կարևոր է քաղաքացու իրավունքների պաշտպանության ապահովումը:

Լիլիթ Մուրադյան

Իրավաբան, տնտեսագետ, նոտարի թեկնածու